به همت معاونت پژوهش مدرسه علمیه تخصصی فاطمه الزهراء ـ سلام الله علیها ـ آبادان در کارگاه مهارت افزایی پژوهشی ویژه گروه های پیمایشی شرکت کننده در یازدهمین دوره مسابقات گروهی  رشد 11 مورخ 28 تیر ماه 1404 که با حضور حجت الاسلام و المسلمین دکتر سلمان نعمتی و در بستر “قرار” برگزار شد، مباحث مهمی در حوزه روش‌شناسی تحقیق پیمایشی مطرح گردید. این مباحث برای طلاب و پژوهشگران، به ویژه در مراحل طراحی و اجرای تحقیقات علمی، از اهمیت بالایی برخوردارند. رئوس مطالب مطرح شده به شرح زیر است:

تعریف مفهومی و تعریف عملیاتی:

در این بخش، به تفاوت میان تعریف مفهومی که به معنای نظری و انتزاعی یک پدیده می‌پردازد و تعریف عملیاتی که نحوه سنجش و اندازه‌گیری آن پدیده را مشخص می‌کند، پرداخته شد. درک صحیح این دو تعریف، پایه و اساس طراحی ابزارهای پژوهش و جمع‌آوری داده‌هاست.

تعریف مقالات کیفی و کمی:

استاد نعمتی به تبیین ویژگی‌های مقالات کیفی که بر درک عمیق پدیده‌ها، معنایابی و تفسیر تأکید دارند، در مقابل مقالات کمی که با استفاده از داده‌های عددی و تحلیل‌های آماری به دنبال سنجش و تعمیم‌پذیری هستند، پرداختند.

روش‌های پژوهش:

روش پدیدارشناسی : این روش که یکی از رویکردهای کیفی است، به دنبال فهم تجربه زیسته افراد از یک پدیده خاص است.

روش تحلیل مضمون : این روش می‌تواند هم به صورت کیفی و هم کمی برای تحلیل محتوای متون، تصاویر و سایر داده‌ها به کار رود و به شناسایی الگوها و مضامین اصلی می‌پردازد.

روش آزمایشی : به عنوان یک روش کمی، بر دستکاری یک متغیر مستقل برای مشاهده تأثیر آن بر متغیر وابسته تمرکز دارد و برای بررسی روابط علت و معلولی به کار می‌رود.

نحوه انتخاب جامعه و نمونه:

مراحل و معیارهای انتخاب جامعه آماری (همه افراد یا موارد مورد مطالعه) و نمونه (زیرمجموعه‌ای از جامعه که برای مطالعه انتخاب می‌شود) مورد بحث قرار گرفت. روش‌های نمونه‌گیری مناسب برای انواع تحقیقات نیز توضیح داده شد.

نحوه سنجش و استخراج داده‌ها:

به اهمیت طراحی ابزارهای مناسب برای جمع‌آوری داده‌ها و همچنین روش‌های صحیح استخراج داده‌ها از منابع مختلف، از جمله پرسشنامه‌ها، مصاحبه‌ها و مشاهده، اشاره شد.

روند کار در مقالات پیمایشی:

مراحل گام به گام انجام مقالات پیمایشی شامل طراحی پرسشنامه، جمع‌آوری داده‌ها، تحلیل و تفسیر نتایج به صورت مفصل تبیین گردید.

شیوه شناسایی متغیرهای مزاحم:

شناسایی و کنترل متغیرهای مزاحم که می‌توانند بر رابطه بین متغیرهای مورد مطالعه تأثیر بگذارند و نتایج را مخدوش کنند، به عنوان یکی از چالش‌های مهم در پژوهش‌های کمی مورد تأکید قرار گرفت.

همطرازی خانواده‌ها به عنوان شرط روش آزمایشی:

در پایان، به اهمیت همطرازی گروه‌ها در پژوهش‌های آزمایشی، به ویژه در مواردی که هدف مقایسه گروه‌ها با ویژگی‌های مشابه است، اشاره شد. این همطرازی به افزایش اعتبار درونی تحقیق کمک می‌کند.